Afyonkarahisar’da Deprem Riski: Alüvyon Zemin ve Yapılaşma Sorunları Üzerine Kritik Uyarılar
Japonya’nın ünlü inşaat mühendisi ve deprem uzmanı Yoshinori Moriwaki, 6 Şubat 2023’teki büyük deprem felaketinin ardından Afyonkarahisar’ı ziyaret ederek, bölgedeki alüvyon zemin ve aktif fay hatları hakkında uyarılarda bulundu. Bu açıklamalar, Afyonkarahisar’daki deprem riski konusunda önemli bir farkındalık yaratmayı amaçlıyor. Moriwaki, özellikle şehirdeki alüvyon zeminlerin deprem açısından oluşturduğu tehlikeleri vurgulayarak, yapılması gereken yapısal önlemleri gündeme getirdi.
Alüvyon Zemin ve Fay Hatlarının Riskleri
Afyonkarahisar’da alüvyonlu zemin yapısının deprem tehlikesini artıran önemli bir faktör olduğunu belirten Moriwaki, zemin yapısının olası büyük depremler sırasında büyük hasarlara yol açabileceğini ifade etti. Alüvyon zeminlerin, suyun etkisiyle gevşekleşen ve oldukça hassas hale gelen topraklardan oluştuğunu belirten uzman, bu tür zeminlerde yapılan yapıların sağlamlık açısından büyük risk taşıdığını açıkladı. “Afyonkarahisar’daki zemin çok kötü; bu, alüvyonlu bir zemin ve deprem riski taşıyan aktif fay hatları var. Bu tür zeminlerde yüksek binaların inşası, büyük bir tehlike oluşturuyor,” diyerek, zemin yapısının tarım dışında başka amaçlarla kullanılmasının pek uygun olmadığını ifade etti.
Deprem Riski: 6 Büyüklüğünde Dahi Ciddi Hasar
Moriwaki, bölgedeki deprem riskinin büyüklüğü hakkında da uyarılarda bulundu. Afyonkarahisar’da büyük bir deprem beklenmese de, 6 büyüklüğündeki bir depremin bile ciddi hasarlara yol açabileceğini belirten uzman, geçmişteki 2002 tarihli 6.4 ve 5.8 büyüklüğündeki depremleri hatırlatarak, bu tür orta büyüklükteki depremlerin bile büyük yıkımlara neden olabileceğini vurguladı. O dönemde yaşanan 42 can kaybı ve binlerce yapının zarar görmesi, bölgenin deprem riskine karşı hazırlıklı olmasının ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.
Kaçak Yapılar ve Deprem Güvenliği
Moriwaki, Türkiye’deki kaçak yapılaşmanın da büyük bir tehlike oluşturduğunu belirtti. Türkiye genelinde, inşa edilen yapıların büyük bir kısmının izinsiz ve kaçak olduğuna dikkat çeken uzman, bu yapıların çoğunun belediyeler tarafından denetlenmediğini ve bunun deprem güvenliğini ciddi şekilde tehlikeye attığını ifade etti. “Türkiye’deki yapı stokunun yüzde 50’sinden fazlası kaçak. Kaçak yapılarda, deprem anında büyük yıkımlar meydana gelebilir. Yapı denetimi, özellikle deprem bölgelerinde çok daha ciddi bir şekilde ele alınmalı,” diyerek, bu sorunla mücadele edilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Afyonkarahisar İçin Uygulamanın Gerekliliği
Afyonkarahisar’daki yapılaşma konusunda önemli önerilerde bulunan Moriwaki, özellikle yüksek katlı binaların yasaklanmasını önerdi. Alüvyon zemin üzerinde inşa edilen yüksek binaların, deprem sırasında daha savunmasız olacağına dikkat çeken uzman, “Afyonkarahisar’daki yüksek bina inşaatlarına son verilmesi çok doğru bir karar,” diyerek, bu tür yapılaşmanın risklerini vurguladı. Moriwaki, özellikle TOKİ gibi projelerin zemin yapısının sağlam olduğu bölgelerde daha yüksek binaların inşa edilebileceğini ancak diğer bölgelerde 3-4 kattan fazla binaya izin verilmemesi gerektiğini belirtti.
Türkiye’nin Deprem Gerçeği ve Alınması Gereken Önlemler
Moriwaki, Türkiye’nin deprem gerçeğiyle yüzleşmesinin ve bu konuda daha ciddi önlemler almasının kaçınılmaz olduğunu ifade etti. Türkiye’nin Japonya gibi büyük bir deprem riski taşıyan bir bölge olduğuna dikkat çeken uzman, depremin ne zaman olacağı konusunda tahminde bulunulamayacağını ancak depremle nasıl başa çıkılacağı konusunda hazırlıklı olunması gerektiğini belirtti. Bu hazırlıkların, can ve mal kaybını büyük ölçüde azaltabileceğini vurgulayan Moriwaki, “Bu hazırlık, hasarı %70 oranında azaltabilir,” diyerek, doğru yapılaşma ve denetimle Türkiye’nin depreme karşı daha dirençli hale gelebileceğini söyledi.
Afyonkarahisar’da Geçmişteki Depremler ve Etkileri
Afyonkarahisar, geçmişte de birçok büyük deprem yaşamış bir bölge olarak, deprem riski taşıyan bir şehir olarak biliniyor. 15 Aralık 2000’de Bolvadin merkezli 6 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi ve bu deprem çevre illerle birlikte Afyonkarahisar’da da hissedildi. Aynı şekilde, 2024 yılında yaşanan küçük bir deprem de halkı yeniden uyarırken, Moriwaki’nin açıklamaları bu tür küçük sarsıntıların bile büyük bir riski işaret ettiğini gösteriyor.
Gelecekte Ne Yapılmalı?
Moriwaki’nin açıklamaları, Afyonkarahisar ve diğer deprem riski taşıyan bölgeler için ciddi bir uyarı niteliği taşıyor. Alüvyon zemin üzerine yüksek binaların inşa edilmesinin engellenmesi, sağlam temeller üzerine yapılaşmanın teşvik edilmesi ve kaçak yapılaşmanın önlenmesi, alınması gereken en önemli önlemler arasında yer alıyor. Ayrıca, Türkiye’nin tüm şehirlerinde yapı denetim sistemlerinin güçlendirilmesi, deprem riskiyle mücadelede hayati önem taşıyor.
Sonuç olarak, Afyonkarahisar ve benzeri illerde yapılacak tüm yeni binaların, bölgenin yerel koşullarına uygun şekilde inşa edilmesi ve yüksek binaların yasaklanması, olası bir depremde büyük yıkımın önlenmesine yardımcı olacaktır. Depremin ne zaman geleceğini tahmin edemeyiz, ancak depreme dayanıklı yapılaşma ve güvenlik önlemleriyle, bu felaketin etkilerini en aza indirebiliriz.
